Alumnus Jaap Musschenga - Van afwijzing naar Europese winst

Dirigent en alumnus Jaap Musschenga won in mei de 8e editie van de Europese Dirigentenwedstrijd in Stavanger (Noorwegen). Deze wedstrijd voor jonge dirigenten is onderdeel van de prestigieuze Europese Brassbandkampioenschappen. Hij werd niet alleen door de juryleden Allan Withington (Groot Brittannië), Russell Gray (Schotland) en Michael Bach (Zwitserland) aangewezen als winnaar, maar ook door de musici van de Stavanger Brass Band.

Jaap studeerde Dirigent HaFaBra bij Tijmen Botma en Klaas van der Woude, klassiek euphonium bij Ane Travaille en rondde ook de (inmiddels niet meer aangeboden) Master Wind Band Conducting succesvol af. Met zijn orkesten behaalde Jaap indrukwekkende resultaten, waaronder nationale en internationale titels en hij wordt gezien als een van de meest veelbelovende jonge dirigenten van dit moment.

Van afwijzing naar succes

Het pad naar dit succes was allerminst vanzelfsprekend. Jaap deed toelatingsexamen voor zowel euphonium als directie maar werd aanvankelijk afgewezen. Oud-docent Klaas van der Woude zag echter potentie en gaf hem een tweede kans. “Ik was zó blij dat ik mocht beginnen in de Vooropleiding dat ik alles op alles heb gezet om te bewijzen dat ik het kon. ”Dat harde werken betaalde zich uit: hij stroomde door naar de bachelor Dirigent HaFaBra, studeerde ook hoofdvak euphonium en volgde later de Master Wind Band Conducting. Alle drie de studies rondde hij cum laude af en ondertussen bouwde hij gestaag zijn carrière op als dirigent.

De wedstrijd in Noorwegen

De Europese Dirigentenwedstrijd staat bekend om het hoge niveau en de intensieve voorbereiding: zestien partituren moesten tot in detail worden ingestudeerd. Voor de 34-jarige Jaap was het zijn laatste kans – de wedstrijd staat open voor dirigenten tot 35 jaar.

“Na de Coronatijd had ik een beetje een dertigers-dip denk ik. Tijdens Corona viel alles stil, maar ik had wel een jong gezin en een hypotheek. En als jongetje had ik de droom om De Bazuin Oenkerk te dirigeren, dat was gelukt. Ik had met mijn orkesten van alles gewonnen, ik had mezelf bepaalde doelen gesteld en die had ik allemaal behaald. En toen dacht ik en nu dan… Ik heb zelfs even overwogen om een negen-tot-vijfbaan te zoeken, dat leek me ook wel prettig.”

Maar het liep anders. Jaap schreef zich in, stortte zich op het bestuderen van de partituren en nam lessen bij andere dirigenten. En vond het vuur terug dat hij ook tijdens de opleiding voelde.

“Die wedstrijd bestaat uit vier rondes en in de eerste ronde moest je een opname sturen van een repetitie en een concert. Ik werd samen met 12 andere dirigenten geselecteerd om naar Noorwegen te komen. En ik had me voorgenomen om in ieder geval ook de tweede ronde door te komen, dat was het doel”.

Ondanks de zenuwen groeide hij die week in concentratie, zelfvertrouwen en plezier. Waar anderen vooral doorspeelden, koos Jaap ervoor om écht te repeteren met de orkesten. Dat werkte. Na de finale, met de befaamde Stavanger Brass Band, liep hij van het podium af met het gevoel dat dit zijn avond was. En dat bleek te kloppen: zowel jury als orkest riepen hem uit tot winnaar. “Toen hebben we wel een klein feestje gevierd.”

Een volle agenda

Het winnen van de titel heeft hem een paar mooie opdrachten opgeleverd, maar Jaap is vooral druk met zijn orkesten; hij is de vaste dirigent van Brassband De Bazuin (Oenkerk), Eendracht Maakt Macht (Oudega) en De Bazuin (Augustinusga). Daarnaast doet hij jurywerk, maakt arrangementen en geeft hij zo nu en dan les. Sinds kort is daar ook het  Frysk Fanfare Kollektyf bijgekomen. “Dat is een nieuw orkest, maar wel met een historie (het FFK is opgericht door 4 leden van het Frysk Fanfare Orkest, red). Je moet het orkest niet alleen muzikaal opbouwen maar ook qua publiek, je moet wortels kweken. Het is werken aan een nieuw DNA en dat kost tijd. Maar juist dat maakt het zo mooi.”

Terugkijkend naar de opleiding

Als Jaap terugdenkt aan zijn tijd op het conservatorium dan zijn er twee dingen die hij heel waardevol vond. “De docenten staan middenin het werkveld, zij weten echt waar ze het over hebben. Maar ook de stages waren enorm leerzaam en waardevol. Bij ieder orkest waar ik nu kom, zit wel iemand die ik via school heb leren kennen. Dat netwerk helpt me nog steeds.”

En hij voegt eraan toe “In het begin gaat het heel erg over jou, over je slagtechniek, over hoe je staat, hoe je praat. Pas later, als je voor een orkest staat, leer je dat je ook goed met mensen om moet kunnen gaan, dat je er als dirigent voor moet zorgen dat je orkest beter gaat klinken. Ben je meer een manager. Daar is gelukkig ook aandacht voor, maar tijdens de opleiding ben je zo met jezelf bezig dat dat pas later landt.”

Leer van de besten en word heel goed op je instrument

Als hij een tip zou mogen geven aan studenten is het wel om te kijken bij andere dirigenten. “Ik vond het spannend om grote dirigenten te benaderen, maar achteraf had ik dat veel vaker moeten doen. Bel ze gewoon, vraag of je een repetitie mag bijwonen – je leert er enorm veel van. En word sterk op je instrument en speel in goede orkesten. Dat scherpt je voorstellingsvermogen en muzikaliteit. Dat helpt je echt om een betere dirigent te worden.”

Tijdens Size Conducting – de projectweek van de opleiding - was Jaap weer even terug in de AE-zaal, maar nu als gastdocent: “ Dat was geweldig! Ik stond daar met mijn eigen orkest en het was heel leerzaam om te zien hoe het orkest reageert als er iemand anders voorstaat. En het is echt een spiegel. Zo gaf ik een student feedback en toen dacht ik later bij mezelf, maar dat doe ik zelf ook wel eens.”

De komende jaren wil Jaap vooral verder bouwen: aan zijn orkesten, aan nieuwe projecten en misschien, op termijn, ook als docent aan een conservatorium. Zijn liefde voor het vak staat daarbij centraal. “Voor een orkest staan en samen muziek maken – dat blijft het allermooiste wat er is. Dat ik dit als beroep mag doen, voelt als een groot voorrecht.”